تعداد بالای مقالات سلب اعتبار شده ایران، قابل تامل است - وبلاگ گربه

به گزارش وبلاگ گربه، آنالیز های یک مطالعه نشان داد که کشورهای چین، ایران، ایالات متحده آمریکا و هند دارای بیشترین مقالات سلب اعتبار شده در دنیا هستند. با توجه به اینکه تعداد کل برون دادهای پژوهشی کشورهای چین، آمریکا و هند، بسیار بیشتر از ایران است، سهم بالای مقالات سلب اعتبار شده ایران بسیار قابل تامل است.

به گزارش وبلاگ گربه، در سال های اخیر همزمان با گسترش چشم گیر فعالیت های پژوهشی در سطح جهانی، پدیده سلب اعتبار مقالات یا Retraction مقالات نیز رو به افزایش بوده است.

خطاهای عمدی و غیر عمدی در نشر برون دادهای علمی و مصادیق مختلفی از سوءرفتارهای پژوهشی همچون سرقت علمی، خودسرقتی، جعل و تحریف داده ها، مسائل مربوط به نویسندگان، مسائل حق مولف و تضاد منافع پدیدآورندگان؛ در موارد زیادی منجر به سلب اعتبار برون دادهای پژوهشی پس از انتشار آن ها می گردد.

بر اساس دستورالعمل های کمیته اخلاق نشر، سردبیران باید مسئولیت آن چه که در مجلات منتشر می گردد را بپذیرند و در صورت لزوم، اقدام به انتشار اصلاحیه، شفاف سازی، سلب اعتبار مقاله و عذرخواهی از جامعه علمی نمایند. این یک وظیفه اخلاقی است که اطلاعیه سلب اعتبار در اسرع وقت و با ارائه ای شفاف از دلایل سلب اعتبار مقاله، در معرض دید خوانندگان مجله قرار گیرد.

مطالعه مقاله های سلب اعتبار شده، از یک سو زوایای تازه ای از شرایط پژوهش و نشر برون دادهای علمی را به تصویر می کشد و از سوی دیگر می تواند در ارزیابی کیفی مجلات و عملکرد پژوهشی نویسندگان مورد توجه قرار گیرد. با توجه به این موضوع؛ پژوهشگران با انجام مطالعه ای دلایل سلب اعتبار مقاله ها، مراجع سلب اعتبار و پراکندگی جغرافیایی این مقالات را مورد آنالیز قرار دادند.

این پژوهش با استفاده از شاخص های علم سنجی اجرا شده و در آن 974 مقاله سلب اعتبار شده توسط ناشر اشپرینگر، طی سال های 2010 تا 2016 مورد آنالیز قرار گرفته است.

آنالیز های این مطالعه نشان داد که در مجموع974 مقاله مربوط به 422 مجله منتشرشده توسط اشپرینگر؛ در بازه زمانی ذکرشده، سلب اعتبار شده اند.

بیشترین تعداد سلب اعتبار مربوط به مجله های Tumor Biology (147 سلب اعتبار)، Molecular Biology Reports (32 سلب اعتبار) و Diagnostic Pathology (29 سلب اعتبار) بوده است.

آنالیز های اجرا شده در مورد دلایل سلب اعتبار مقالات نشان داد که بیشترین میزان سلب اعتبار مقاله ها مربوط به سرقت علمی (301 مورد) است که با احتساب موارد مربوط به خود سرقتی، در مجموع 348 مورد هستند. پس از آن موارد مربوط به فرایند نادرست داوری مقاله ها با 248 مورد قرار دارند. در بعضی از اطلاعیه های سلب اعتبار مقالات بیش از یک دلیل ذکر شده است.

همچنین در این آنالیز ها مشاهده شد ه 565 مقاله را سردبیر و اعضای هیات تحریریه، سلب اعتبار نموده اند. 353 مقاله نیز توسط ناشر سلب اعتبار شده اند. سلب اعتبار 252 مقاله نیز توسط نویسندگان آن ها اجرا شده است.

آنالیز پراکندگی جغرافیایی مقاله های سلب اعتبار شده، نشان داد که بیشترین تعداد این مقالات مربوط به کشورهای چین (391 سلب اعتبار)، ایران (106 سلب اعتبار)، ایالات متحده آمریکا (92 سلب اعتبار)، هندوستان (82 سلب اعتبار) و ایتالیا (50 سلب اعتبار) بوده است.

آنالیز های این تحقیق حاکی از این است که با توجه به این که تعداد کل برون دادهای پژوهشی بین المللی سه کشور چین، ایالات متحده آمریکا و هندوستان، به میزان چشم گیری بیشتر از ایران است، سهم بالای مقالات ایرانی سلب اعتبار شده، بسیار قابل تامل است.

پژهشگران این مطالعه براساس نتایج به دست آمده می گویند: به نظر می رسد هنوز اهمیت رعایت اخلاق در پژوهش و دقت در انتشار مقاله های علمی برای بسیاری از پژوهشگران کشور تبیین نشده است. آگاهی رسانی هر چه بیشتر دراین خصوص امری ضروی است که به نوبه خود نیازمند احساس مسئولیت و مشارکت همه جانبه جامعه علمی در این زمینه است.

این پژوهشگران توصیه می نمایند: دانشگاه ها و مراکز پژوهشی باید تدابیر لازم در مورد اطلاع رسانی به پژوهشگران نسبت به رعایت استانداردهای اخلاق در پژوهش را بیش از پیش مورد توجه قرار دهند و نسبت به این مساله حساسیت بیشتری داشته باشند.

آن ها معتقدند که تدوین ضوابط و مقررات مقابله با مسائل موجود، از جمله مواردی است که باید در دستور کار قرار گیرد. همچنین مجلات کشور نیز می باید خط مشی های مربوط به اخلاق پژوهش و سلب اعتبار مقالات را با توجه به استانداردها و خط مشی های بین المللی در وب سایت خود ارائه نمایند.

در انجام این مطالعه مرضیه مروتی؛ پژوهشگر گروه علم اطلاعات و دانش شناسی دانشکده روان شناسی و علوم تربیتی دانشگاه خوارزمی و دکتر محمدامین عرفان منش از کمیسیون آموزش عالی شرق کانادا؛ مشارکت داشتند.

یافته های این مطالعه زمستان سال 1399 با عنوان سلب اعتبار بفرایندادهای علمی و مصادیق بداخلاقی پژوهشی در فصل نامه اخلاق در علوم و فناوری، منتشر شده است.