مقایسه اختلاف طبقاتی در ایران و دنیا، مهمترین راه چاره تحقق عدالت مالی در جامعه چیست؟ - وبلاگ گربه

به گزارش وبلاگ گربه، مالیات نه تنها با دریافت درآمد اشخاص پردرآمد ضریب جینی را کاهش می دهد، بلکه با تأمین درآمد های مورد احتیاج دولت، از شکل گیری کسری بودجه و تورم ناشی از آن جلوگیری می نماید.

به گزارش گروه مالی وبلاگ گربه، یکی از مهم ترین انگیزه های شکل گیری و استمرار انقلاب اسلامی در ایران، تحقق عدالت در همه ابعاد از جمله اقتصاد بوده است. اکنون که بیش از 42 سال از پیروزی انقلاب اسلامی می گذرد، مناسب است نگاهی بیندازیم چه میزان به تحقق عدالت مالی نزدیک شده ایم؟ در شاخص های جهانی در چه جایگاهی قرار داریم؟ مهم ترین اقدامی که برای تحقق عدالت مالی باید انجام می دادیم چه بوده است؟

* شاخص اندازه گیری اختلاف طبقاتی چیست؟

مهم ترین شاخص برای اندازه گیری اختلاف طبقاتی ضریب جینی است. ضریب جینی صفر یعنی همه افراد جامعه در شرایط یکسانی قرار دارند و هرچه این شاخص به رقم 1 نزدیک تر می گردد، بیانگر آن است که اختلاف طبقاتی در جامعه بیشتر و بیشتر شده است. در شکل 1 ضریب جینی توزیع ثروت در کشورهای مختلف را مشاهده می کنید که کشورهای امریکا، روسیه، عربستان و هند بدترین شرایط را دارند.

*ضریب جینی ثروت، ضریب جینی درآمد

درحالی که ثروت و دارایی در طول زمان در اثر انباشت مازاد درآمد به دست می آید (نظیر خرید زمین و خانه) اما درآمد به عایدی هر فرد در طول یک دوره زمانی تعیین (مثلا یک سال یا یک ماه) گفته می گردد. می توان برای آنالیز فاصله طبقاتی در یک جامعه توزیع هر دو عنصر ثروت و درآمد را در جامعه ارزیابی کرد. این کار به وسیله شاخصی به نام ضریب جینی صورت می گیرد.

ضریب جینی ثروت مهم ترین شاخص در ارزیابی اختلاف طبقاتی است، اما از انجا که درآمد افراد گویای کیفیت زندگی آن هاست. توزیع درآمد در جامعه، یا همان ضریب جینی درآمد بیانگر تمایز در درآمد افراد و تمایز در کیفیت زندگی آنهاست. به عبارتی ضریب جینی درآمد بیانگر میزان احساس افراد از تمایز طبقاتی است.

*مقایسه اختلاف طبقاتی در ایران نسبت به سایر کشورهای جهان

در 40 سال اخیر کوشش های بسیاری در راستای عدالت اجتماعی و کاهش اختلاف طبقاتی انجام شده است. آنالیز هر دو شاخص ضریب جینی ثروت و درآمد در ایران نشان می دهد که درحالی که شرایط ضریب جینی ثروت در ایران، نسبت به سایر کشورها در شرایط نسبتا مطلوبی قرار گرفته است، اما ضریب جینی درآمد در ایران بالا است و ایران در رتبه شصتم جهان قرار گرفته است یعنی فقط 59 کشور در جهان از لحاظ ضریب جینی یا همان اختلاف طبقاتی، شرایط بدتری نسبت به ایران دارند.

یکی از مهم ترین عوامل افزایش فاصله طبقاتی در ایران، تورم است. آنالیز ها نشان می دهد که اثر تورم بر دهک دهم (کم درآمد) چیزی حدود 1.5 برابر اثری است که بر دهک اول (پردرآمد) وارد می گردد. اولین اثر تورم افزایش ارزش دارایی ثروتمندان و آخرین اثر آن افزایش دستمزد کارگران است. تورم بالایی که طی سال های اخیر، به صورتی بی سابقه و مستمر در اثر رشد فزاینده نقدینگی بر مردم وارد شده، عاملی است بر افزایش فاصله طبقاتی در جامعه.

*روش جهان در کاهش اختلاف طبقاتی

مالیات سازوکاری است که در آن بخشی از سود و درآمد اشخاص پردرآمد برای تأمین هزینه های عمومی و حمایت از اقشار آسیب پذیر در جامعه، جمع آوری می گردد. این سازوکار، مهم ترین خدمت را به ثروتمندان جامعه ایفا می نماید زیرا تضمین کننده مالکیت آنها بر دارایی هایشان است. در کشورهایی نظیر آمریکا با ضریب جینی ثروت بالا اگر از سازوکارهایی نظیر مالیات استفاده نگردد، ضریب جینی درآمد به رقمی بالاتر از 60 درصد می رسید و این امر عامل شکل گیری شورش های اجتماعی می بود چنانکه در شرایط کنونی نیز این کشور در شرایط با ثباتی به سر نمی برد.

در ادبیات مالی، یکی از اصلی ترین کارکردهای مالیات، باز توزیع درآمد است. چنانچه مشاهده می گردد، مالیات در بعضی کشورها توانسته ضریب جینی درآمد را تا 24 درصد کاهش دهد.

برای درک اهمیت این رقم کافی است نگاهی به ضریب جینی در ایران گردد؛ در سال 54 که ضریب جینی در بالاترین میزان خود قرار داشته، میزان آن 50 درصد بوده درحالی که در سال 92 که این شاخص در کمترین میزان خود قرار رسیده، میزان آن به 36 درصد رسیده است. این امر بیانگر آن است که پتانسیل مالیات برای تحقق عدالت اجتماعی بیش از تمامی اقداماتی است که از ابتدای انقلاب تا به امروز انجام شده است (نظیر پرداخت یارانه نقدی تا همسان سازی حقوق ها).

مالیات نه تنها با دریافت درآمد اشخاص پردرآمد ضریب جینی را کاهش می دهد، بلکه با تأمین درآمدهای مورد احتیاج دولت، از شکل گیری کسری بودجه و تورم ناشی از آن جلوگیری می نماید.

براساس دیدگاه کارشناسان، مهم ترین و شاید تنها راه رهایی اقتصاد ایران از تورم، اصلاح ساختار مالیاتی با هدف جلوگیری از فرار مالیاتی است. منابع به دست آمده به وسیله مالیات امکان حمایت از اقشار آسیب پذیر در جامعه را فراهم می آورد. ازاین رو است که در کشورهای توسعه یافته پرداخت مالیات یک مسئولیت اجتماعی به حساب می آید.