چرا به انتشار اخبار غیرواقعی علاقه داریم؟ - وبلاگ گربه

به گزارش وبلاگ گربه، روزنامه جام جم - آذر مهاجر: چگونه ارادتی است که نیمه شب عده ای را می کشاند به خیابان که در معرض کرونا، تجمع نمایند و گردا گرد هم و نفس به نفس، پای دیوار بیمارستانی که به جز خسرو آواز ایران، بیماران بسیاری در آن استراحت می نمایند، آواز بخوانند، فیلم بگیرند و برای هنرمند محبوبشان طلب شفا نمایند؟ این چگونه مهری است که برای رساندن خبر مرگ و تسلیت گفتن رقابت می کنیم؟

می گردد پای رسانه های رسمی را کشید وسط و بد گفت به آن ها که یا دیر خبر می دهند یا بد خبر می دهند یا اطلاعات درست نمی دهند، اما خود ما چه می کنیم وقتی یک هنرمند، با درد و بیماری دست و پنجه نرم می نماید و عزیزانش غمگین و گرفتار هستند؟ خبر جعلی فراوری می کنیم؟ شایعه می سازیم؟ به التهاب دامن می زنیم؟ از دو شب گذشته فضای مجازی پر است از اخبار راست و دروغ درباره استاد محمدرضا شجریان. هر کسی در هر جایگاهی، وظیفه خود دانسته که درباره ایشان چیزی بنویسد و حتما اظهار نظری داشته باشد ولو خاطره ای از سال های دور روایت کند که استاد را از دور دست ها دیده که از خیابانی می گذشته.

ورود به شبکه های اجتماعی در دو روز گذشته بی شباهت نبود به حضور در مجلس عزا و استقبال از مرگ! اما چرا؟ برای نمایش حضور و همراهی یا برای دریافت چند لایک بیشتر؟ همین چرایی بهانه ای شد که مروری داشته باشیم بر اتفاقاتی که از زمان بستری شدن استاد شجریان در بیمارستان شروع شده و گپی بزنیم با یک جامعه شناس درباره علت چنین واکنش هایی که به نظر می رسد منحصر به جامعه و مردم ما هم نیست.

از واقعیت تا خبر کذب

خبر اولیه این بود که محمدرضا شجریان در بیمارستان بستری شده، اما به دنبالش اخبار متعددی می رسید که خسروی آواز ایران از مدتی پیش در بیمارستان بستری بوده است. خبر بعدی این بود که استاد شجریان، از روز پنجشنبه اول اسفند در بخش مراقبت های ویژه بستری شده است. شایعاتی منتشر شد که ایشان به یاری دستگاه های پزشکی زنده مانده و کمی بعد خبر درگذشت محمدرضا شجریان منتشر شد.

همایون شجریان در اینستاگرامش تصویری از دیوان حافظ منتشر کرد که اسباب نگرانی طرفداران استاد را فراهم آورد و شاید همین شد دلیلی که شایعه مرگ استاد در صفحات مجازی رقم خورد و بعد رسید به چند رسانه رسمی. وقتی یکی دو خبرگزاری مرگ استاد را تایید کردند، همایون شجریان از مقابل بیمارستان درباره احوالات پدر اطلاعاتی به علاقه مندان داد و در اینستاگرامش تصویری از علائم حیاتی استاد منتشر کرد، اما این همه سرانجام شایعه و ناباوری نبود.

روز آدینه بیمارستان جم هم بیانیه صادر کرد با این مضمون که در روز های اخیر اختلالات ریوی استاد شجریان که ناشی از بیماری قبلی ایشان است، ادامه دار شده و از اول اسفند در بخش مراقبت های ویژه بیمارستان جم بستری شده اند. در این بیانیه تصریح شد که شرایط عمومی شجریان در حال حاضر تحت کنترل است، ولی احتیاج به مراقبت های ویژه دارد و همایون شجریان هم تاکید نمود که مردم اطلاعات و اخبار مربوط به استاد را از خود او و به وسیله صفحه در شخصی اش پیگیری نمایند.

در حالی که دیروز در این باره خبر خاصی نبود، جز انبوه تصاویر و ویدئو ها و آواز هایی از استاد شجریان که شبکه های اجتماعی هم رسانی می شد، عده ای از ما باور داشتند که محمدرضا شجریان به رحمت خدا رفته و فقط بر اساس مصلحت هایی به اطلاع عموم نمی رسانند!

یک جامعه شناس درباره کنش ها و واکنش های کاربران در فضای مجازی می گوید

شایعه، محصول حس ناامنی است

وقتی جامعه هر لحظه خبر بدی را انتظار بکشد، وقتی باخبر بودن ضرورت باشد، بازار خبر و شایعه داغ می گردد و در این بازار گاهی هم خبر کذب به مردم عرضه می گردد. این تحلیل دکتر علی انتظاری است از علت کنش ها و واکنش های کاربران فضای مجازی در روز هایی که استاد شجریان در بیمارستان بستری است.

چرا در خصوص هنرمندی مانند استاد شجریان، مردم بر خود می دانند که لزوما واکنشی نشان دهند و خبری منتشر نمایند؟

مشکل در احساس ناامنی است. جامعه ای که احساس ناامنی کند، علاقه مند است به خبردار شدن و گریز از بی خبری. طبیعی است که ناامنی با احساس ناامنی متفاوت است و ما در کشوری زندگی می کنیم که حتی به لحاظ ژئوپلتیک هر لحظه در معرض اتفاق است و همین کافی است برای ایجاد احساس ناامنی.

احساس ناامنی چطور به شکل گیری خبری کذب و شایعه منجر می گردد؟

وقتی برای خبر تقاضا وجود داشته باشد، عرضه هم ایجاد می گردد. خبر که نباشد عده ای به فراوری خبر دست می زنند و اگر خبر هم باشد عده ای داغش می نمایند که پاسخ تقاضا را بدهند و توجه ها را به خودشان جلب نمایند؛ بنابراین اخبار دروغ عرضه می گردد و شایعات شکل می گیرد.

آیا واکنش های این چنینی مختص مردم ما و کشور ماست؟

در کشوری که مردم نگران مسائل سیاسی، اجتماعی و مالی نباشند یا به عبارتی بازار خبر به این اندازه داغ نباشد، چنین واکنش هایی کمتر است، اما در کشور هایی مانند ما که مردم محافظه کار هستند و در نتیجه احساس عدم امنیت دارند، چنین بازار سیاهی در رسانه های مجازی شکل می گیرد. ضمن این که در کشور های توسعه یافته، فضای مجازی این قدر آشفته نیست که هر کسی هر خبری را منتشر کند و از پیامدش در امان بماند. حتما مواخذه می گردد و مورد پیگرد قانونی قرار می گیرد.